SEÇTİKLERİMİZ- Ayşegül Ayanoğlu- Büyük katliamlar toplumun itaati sağlanarak gerçekleştirildi
AYŞEGÜL AYANOĞLU
"Stanley Milgram, Harvard Üniversitesi'nde sosyal psikoloji alanındaki doktorasını kısa süre önce tamamlamış ve Yale Üniversitesi'nde sözleşmeli asistan profesör olarak işe başlamıştı. Doktora dönemindeki temel ilgi ve araştırma alanı ‘uyum'du. Nitekim doktora tezini de psikoloji profesörü Solomon Asch'ın 1951 tarihli ünlü ‘uyum' deneyi üzerine hazırlamıştı. Hannah Arendt'ın oldukça tepki gören "kötülüğün sıradanlığı" üzerine tespitlerinden etkilenenlerden biri de 28 yaşındaki Stanley Milgram'dı. İşte bu genç psikolog, 1961 yılının Temmuz ayında Yale Üniversitesi'ndeki tarihî deneyine başlarken, şu temel soruya cevap arıyordu: Sıradan hayat yaşayan zararsız bir insan, başka bir insana zulmetmekte ne kadar ileri gidebilir? Milgram Deneyi, ilk olarak 51 yıl önce bu ay ‘Journal of Abnormal and Social Psychology' adlı bilimsel dergide yayımlandı. Çok büyük yankı yaptı. Çok tartışıldı. Milgram, deneyin sonuçlarını ve düşüncelerini, 1974 yılında yayımladığı, ‘Obedience to Authority (Otoriteye İtaat)' adlı kitabında topladı.
“Hepimiz milyonları gaz odalarına gönderebiliriz"
New York Times Milgram Deneyi'ni duyurduğu haberinde, “Nasıl bir insan, bir köle gibi kendine her emredileni yapıp, milyonları gaz odalarına gönderebilir?” diye soracak ve “Herhangi birimiz!” cevabını verecekti. “İnsanların çoğunun muhakeme yeteneğinin olmaması, muktedirler için ne büyük bir nimettir.” diyen Hitler bu gerçeğin farkındaydı belki de… İngiliz fizikçi ve edebiyatçı C.P. Snow, "İnsanlığın uzun ve iç karartıcı tarihine baktığınızda, itaat adına işlenen korkunç suçların, isyan adına işlenenlerden çok daha fazla olduğunu görürsünüz.” diye yazıyor. Milgram, hepimizin içinde, kuvveden fiile çıkmayı gözleyen itaatkâr bir Nazi toplama kampı subayı olduğunu gösterdi. Otoriteye İtaat kitabında şöyle yazıyordu Milgram: “Milyonlarca siyahın ülkeye getirilip köle yapılması, Amerikan yerli nüfusunun imhası, Japon kökenli Amerikalıların toplama kamplarına tıkılması, Vietnamlı sivillere napalm kullanılması, demokratik bir toplumun otoritesince, toplumun itaati sağlanarak gerçekleştirildi.”