Fehim Taştekin’in yazısı: Özgür Şengal’e doğru…
Bir tarafta Peşmerge diğer tarafta PKK etrafındaki güçler Ezidi yurdunu kurtarmak için harekete geçti. Şengal'in kurtuluşunu geciktiren kavgalar hala sürüyor.
Geçen yıl IŞİD barbarlığı karşısında Ezidilerin anlattıkları çok ağır gelmişti, bazılarını yazamadım bile. Ezidi yurdu Şengal’i (Sincar) IŞİD’den kurtarmak için ‘Özgür Şengal Operasyonu’nun başladığını öğrenince 23 Eylül 2014’te Derik kampında kulak verdiğim insanları hatırladım yeniden.
Çadırların önünde oturmuş beyaz tülbentli kadınlar…
Derinlere, çok derinlere dalmış bakışlar…
Çaresiz erkekler…
Taştan, topraktan oyun çıkaran çocuklar…
65 yaşındaki Murat Nasır öfkeliydi, kırgındı, umutsuzdu:
“Gece ikide Girzerik köyündeki çocuklarımla konuştum. Köyde çatışıyorlar, haber gönderip yardım istiyorlar ama yardım gitmiyor. Köyden kaçıp Şengal’in merkezine geldiler. Biz Şengal’deydik. Peşmerge, asayiş, parti sorumluları hepsi yanımdan geçip gitti. ‘Ayıptır’ dedim, ‘Düne kadar aslandınız şimdi tilki oldunuz’ dedim. ‘Baba kendini kurtar, dağa çık’ deyip gittiler. Dereye ulaştığımızda DAİŞ’i (IŞİD) destekleyen Sünniler bize ateş açtı. Aralarında hem Arap hem Kürtler vardı. Birçok kişi öldü derenin dibinde, eşim de orada hayatını kaybetti, yorgunluğa dayanamadı. Bir saatlik bir yürüyüşten sonra öldü. Dağın başındaki Çelmera'ya üç günde ulaştık. Susuz kaldık. Çocuklar ölmesin diye idrar içirenler oldu. Biz dağa ulaştığımızda birileri yardıma geldi, onların YPG ya da PKK olduklarını bilmiyorduk. Sonra helikopterlerden yardım geldi. YPG araba getirdi, bizi buraya taşıdı.”
Eşi Havle Berkat ile kampa yerleşen Rızgu Süleyman’ın acısı daha büyüktü:
“Musul düştükten sonra tahmin ediyorduk. Girzerik-Şengal arası 15 dakikalık yol. Peşmerge kimsenin çıkmasına için vermedi. Bu arada kendileri kaçtı. Öncesinde köyde olanlar silahlanmıştı. Orduda asker olanlar da köye gelmişti. Talabani’nin Peşmergeleri savaştı, bazıları şehit düştü, onlar yerlerini bırakmadı, Barzani Peşmergeleri savaşmadan kaçtı. 2.5 yaşında çocuğum vardı. Saat 7’de çıktık. Çocuğu kucağımda taşıyordum. Kucağındayken çocuğum doçka mermisiyle vuruldu. Çocuğu delip geçti, beni de yaraladı. Şengal’e vardığımızda kimse yoktu. Hastaneye bile ulaşamadık. Çocuğu orada, ziyarete defnettik. Dağa üç günde ulaştık. Yüzlerce çocuk ve kadını taşların altına gömdük. Var olan suyu çocuklara verdik. Sekiz gün dağda kaldık. İlk önce YPG'yi gördük.”
Dağın bağrında taşların altına görülen cesetler, kaçırılıp köle pazarlarına sürülen kızlar, susuzluktan ölmesinler diye idrar içirilen çocuklar… Ezidi acısının 21. yüzyıl versiyonu!
Kürtler neden anlaşamadı?
Bu karanlık sayfa Ezidiler açısından nasıl kapanacak bilmiyoruz. Umarım dün başlayan operasyon kısa sürede amacına ulaşır. Ancak Şengal’in düşüşü nasıl bir travma yarattıysa özgürleştirilmesi çabaları da o travmanın esiri oldu. Şengal üzerine farklı hesaplar yüzünden bir türlü Kürt aktörler arasında güç birliğine fırsat vermedi.
Peşmerge’nin fazla direnmeden Şengal’i IŞİD’e bırakması Kürdistan Yönetimi’nin özellikle de Kürdistan Demokrat Parti’nin (KDP) itibarını sarsarken Şengal Dağı’nda sıkışan Ezidilere koridor açan PKK’nin maG, kadın kolu YJA Star, PKK’nin eğittiği Ezidilerden oluşan Şengal Direniş Birlikleri (YBŞ), bunun kadın kolu YPJ-Şengal; diğer tarafta Peşmerge ve KDP’nin örgütlediği bir Eznevra alanı genişledi. Sıra Şengal’in kurtarılmasına gelince Mesut Barzani yönetimi ve PKK liderliğindeki güçler arasında krizler yaşandı. Bir tarafta PKK’nin silahlı kanadı HPidi gücü. Mesut Barzani yönetimi kaybettiği prestijini geri kazanmak için Şengal zaferini PKK çizgisindeki örgütlerle paylaşmak istemedi. KDP’ye öfkeli Ezidilerin PKK’ye yanaşmasından rahatsız oldu. PKK çizgisinin Şengal’de kalıcı hale gelmesinden ve burada Rojava’ya eklemlenmiş yeni bir kanton oluşmasından korktu. Bu yüzden PKK’ye bağlı birliklerin bölgeden çıkması için bastırdı. PKK ise Ezidileri savunurken bedel ödedikleri ve Şengal kurtulmadan çekilmeyecekleri yanıtını verdi. PKK ayrıca YBŞ ve YPJ-Şengal’in yasal güç olarak kabul edilmesini istedi. Gerilimli tartışmalar uzlaşma getirmedi. Bu yüzden Şengal operasyonu için ortak komuta merkezi de kurulamadı. Peşmerge ortak strateji belirlemeden 19 Aralık 2014’te Şengal’i kurtarmaya kalkışmıştı. Bir koldan Peşmerge diğer koldan PKK ve ortakları harekete geçmişti. O operasyonda şehrin bir bölümü temizlenebildi. Barzani aceleyle Ezidi bayramı ‘Cejna Êzi’de bir zafer hediye etti ama Şengal kurtulmamıştı. Bu yüzden Barzani’nin itibarı bir kez daha sarsıldı.
ABD ile koordinasyon var mı?
Geçen yıl olduğu gibi bu sefer de Peşmerge ile PKK arasında ortak komuta merkezi yok. Herkes ayrı hareket ediyor. Fakat bu kez işin içinde ABD de var. ABD, Erbil’deki operasyon odası üzerinden Peşmerge’ye koordinasyon ve hava desteği sunuyor. PKK etrafındaki güçlerin oluşturduğu ortak operasyon merkezi ile ABD’nin operasyon odası arasında irtibat mevcut. Yerdeki güçler bulundukları koordinatları bir şekilde Amerikalılara bildiriyor. Tabii bu irtibat resmi değil.
Amerikalılar açısından Şengal operasyonu Musul’u kurtarma planlarının bir parçası. IŞİD’in Şengal’den çıkarılması doğuda Tel Afer ve Musul, batıda Suriye’ye giden hatta temizliği kolaylaştıracak. Şengal IŞİD için Suriye-Irak arasında iki lojistik destek hattından biri. IŞİD, Musul ile Rakka arasındaki her türlü akışı Şengal üzerinde sağlıyor.
Stratejik bağlamlar bir yana Ezidi yarası hala açık. Bu acı Kürtler arası ayrılığı gidermeye de yetmedi. Geçen seneden beri kavga “Şengal’i kim kurtarırsa onda kalacak” kaygısı üzerinden şekillendi. Neticede siyasi hesaplar yüzünden Şengal’in kurtuluşu gereksiz yere uzadı. Üstelik Şengal merkezinde çok fazla IŞİD’çi kalmadığı halde…
(Bu yazı 13 Kasım 2015 tarihinde Radikal'de yayınlanmıştır)