Anayasa görüşmelerinde Cumhurbaşkanına Meclis’i feshetme yetkisi veren 12. madde komisyonda kabul edildi.
AKP ve MHP'nin önerdiği anayasa değişiklik teklifinin görüşmelerine 20 Aralık günü Anayasa Komisyonu’nda başlanmıştı. Üzerine anlaşmaya varılan ve 'partili cumhurbaşkanlığını' kapsayan anayasa değişiklik teklifinin Anayasa Komisyonu'nda görüşülmesine devam edildi. Bir önceki görüşmede Cumhurbaşkanının yetkileriyle ilgili yapılan değişiklik teklifleriyle ilgili madde sayısı ise 21'den 19'a düşmüş oldu.
Son olarak Cumhurbaşkanına Meclis'i feshetme yetkisi veren 12. madde komisyonda kabul edildi.
Kabul edilen ve düzenlenen maddeler
Komisyonda bugüne kadar kabul edilen maddelerin mevcut halleri ve değişiklikleri şöyle:
Birinci madde
Anayasa Komisyonu’nda AKP oylarıyla kabul edilen ‘yargı yetkisi’ başlıklı birinci maddeye ‘tarafsız’ ibaresi eklendi.
Yargı yetkisi maddesinin mevcut anayasadaki hali şöyle:
MADDE 9 – Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır.
Komisyonda değişikliği kabul edilen metin şöyle:
YARGI YETKİSİ MADDE 9 – Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılır.
İkinci madde
Değiştirilmesi öngörülen maddeye göre, Meclis'teki milletvekilis sayısı 600'e çıkacak.
Mevcut metin şöyle:
MADDE 75- Türkiye Büyük Millet Meclisi genel oyla seçilen beşyüzelli milletvekilinden oluşur.
Komisyonda değişikliği kabul edilen metin şöyle:
MADDE 2- 2709 sayılı Kanunun 75’inci maddesinde yer alan “beşyüzelli” ibaresi “altıyüz” şeklide değiştirilmiştir.
Üçüncü madde
Komisyondan geçen üçüncü maddeye göre, 18 yaşını dolduran kişilerin milletvekili olabilmesini ön görüyor.
Mevcut metin şöyle:
MADDE 76- (Değişik: 13/10/2006-5551/1 md.) Yirmibeş yaşını dolduran her Türk milletvekili seçilebilir.
Komisyonda değişikliği kabul edilen metin şöyle:
Kanunun 76'ıncı maddesinin birinci fıkrasında yer alan "yirmibeş" ibaresi, "onsekiz" şeklinde, ikinci fıkrasnda yer alan "yükümlü olduğu askerlik hizmetini yapmamış olanlar," ibaresi "askerlikle ilişiği olanlar," şeklinde değiştirilmiştir.
Dördüncü madde
Komisyonda kabul edilen dördüncü madde, milletvekilliği seçimlerinin 5 yılda bir yapılmasını öngörüyor.
Mevcut metin şöyle:
MADDE 77- (Değişik: 21/10/2007-5678/1 md.) Türkiye Büyük Millet Meclisinin seçimleri dört yılda bir yapılır.
Yapılması planlanan değişiklik şöyle:
TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılır.
Beşinci madde iptal
Anayasa değişiklik teklifinde tartışmalara sebep olan 'yedek milletvekilliği' iptal oldu. Milletvekilleri, yedek milletvekilliği için, "can güvenliği" endişelerini belirtmişti.
Altıncı madde
Kabul edilen 6'ıncı madde ise TBMM’nin yetkilerini belirliyor. Maddeye göre, TBMM'nin görev ve yetkileri; kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak, bütçe ve kesin hesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek, para basılmasına ve savaş ilanına karar vermek, milletlerarası andlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, TBMM üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilanına karar vermek, Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmek olarak belirleniyor.
Mevcut metin şöyleydi:
MADDE 87- (Değişik: 3/10/2001-4709/28 md.; 7/5/2004-5170/6 md.) Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri, kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak; Bakanlar Kurulunu ve bakanları denetlemek; Bakanlar Kuruluna belli konularda kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermek; bütçe ve kesinhesap kanun tasarılarını görüşmek ve kabul etmek; para basılmasına ve savaş ilânına karar vermek; milletlerarası andlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilânına karar vermek ve Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmektir.
Komisyonda değişikliği kabul edilen metin şöyle:
TBMM Görevleri ve yetkileri, kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak; bütçe ve kesinhesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek, para basılmasına ve savaş ilânına karar vermek; milletlerarası andlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, TBMM üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilânına karar vermek ve Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmektir.
Yedinci madde
7'inci madde, Meclis'in denetim yetkilerini düzenliyor.
Mevcut metin şöyle:
MADDE 98- Türkiye Büyük Millet Meclisi soru, Meclis araştırması, genel görüşme, gensoru ve Meclis soruşturması yollarıyla denetleme yetkisini kullanır. Soru, Bakanlar Kurulu adına, sözlü veya yazılı olarak cevaplandırılmak üzere Başbakan veya bakanlardan bilgi istemekten ibarettir. Meclis araştırması, belli bir konuda bilgi edinilmek için yapılan incelemeden ibarettir. Genel görüşme, toplumu ve Devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda görüşülmesidir. Soru, Meclis araştırması ve genel görüşme ile ilgili önergelerin verilme şekli, içeriği ve kapsamı ile cevaplandırılma, görüşme ve araştırma yöntemleri Meclis İçtüzüğü ile düzenlenir.
Yapılması planlanan değişiklik şöyle:
"Türkiye Büyük Millet Meclisi belli bir konuda Meclis araştırması ve genel görüşme yapabilir; milletvekilleri yazılı soru sorabilir. Meclis araştırması, belli bir konuda bilgi edinilmek için yapılan incelemeden ibarettir. Genel görüşme, toplumu ilgilendiren belli bir konunun Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda görüşülmesidir. Genel görüşme ve Meclis araştırmasına yürütme adına herhangi bir temsilci katılama. Yazılı soru; yazılı olarak gen geç on beş gün içerisinde cevaplanmak üzere milletvekillerinin, Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlara yazılı olarak soru sormalarından ibarettir. Meclis araştırması, genel görüşme ve yazılı soru önergelerinin verilme şekli, içeriği ve kapsamı ile araştırma usulleri Meclis İçtüzüğü ile düzenlenir."
Sekizinci madde
Komisyondan geçen maddeye göre Cumhurbaşkanı seçilen kişinin partisiyle ilişiği kesilmeyecek. Maddede daha önceden yer alan “Cumhurbaşkanı doğuştan Türk vatandaşı olanlar” ifadesi de “Türk vatandaşı” olanlar şeklinde değiştirildi.
Mevcut metin şöyle:
Madde 101 – Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş ve yüksek öğrenim yapmış Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip Türk vatandaşları arasından, halk tarafından seçilir.
Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir. Cumhurbaşkanlığına Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi yirmi milletvekilinin yazılı teklifi ile mümkündür. Ayrıca, en son yapılan milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar toplamı birlikte hesaplandığında yüzde onu geçen siyasi partiler ortak aday gösterebilir.
Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesilir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer.
Komisyonda kabul edilen metin şöyle:
Madde 101- Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş, yüksek öğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip, Türk vatandaşı olanlar arasından, doğrudan halk tarafından seçilir.
Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir.
Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler ile en az yüz bin seçmen aday gösterebilir.
Cumhurbaşkanı seçilen milletvekilinin Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer.
Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilir. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilir.
İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin herhangi bir nedenle seçime katılmaması halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların salt çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilir.
Seçimlerin tamamlanamaması halinde mevcut Cumhurbaşkanı yenisi seçilinceye kadar görevine devam eder.
Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ilişkin diğer usûl ve esaslar kanunla düzenlenir.
Madde 15 iptal
Cumhurbaşkanının kamu kurumlarıyla ilgili olarak kararname yetkisi iptal edildi.
Değişiklik teklifindeki mevcut anayasadaki 126’ıncı maddeye şu ekleme yapılmıştı:
“Merkezi idare kapsamındaki kamu kurum ve kuruluşlarının, kuruluş, görev, yetki ve sorumlulukları Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenir”
Ayrıca kabul edilen diğer hususlar ise şöyle:
– "Cumhurbaşkanı Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil edecek." cümlesinin başına "TBMM adına" ibaresi eklenerek, Cumhurbaşkanının TBMM adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını temsil etmesi hükmü getirildi.
– Cumhurbaşkanı, cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atayacak ve görevlerine son verecek.
– Teklifte 12 olarak önerilen Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) üye sayısı ise 13'e çıkarıldı. Adalet Bakanı ile müsteşarının da HSYK'nın doğal üyesi olarak kabul edildi.