İngiltere’de bir çalışma, akademi dahil yüksek gelirli mesleklerin işçi çocuklarına nasıl kapalı olduğunu gösterdi. Bir şekilde okuyabilen işçi çocukları dahi “cam tavan”dan kurtulamıyor.
*Fotoğraf: Vadim O Kadar Yeşildi Ki (How Green Was My Valley) 1941 İngiltere'de geçen bir işçi filmi IMDB
Sol Haber Portalı'nda bilimsoL – Mehmet Somel imzalı yayınlanan yazıda kapitalist üklelerde yüksek gelirli mesleklere işçi çocuklarının ulaşmasının nasıl kapalı olduğuna dair bir araştırma yayınlandı. İngiltere'de yapılan bir çalışmada, okuyabilen işçi çocukları dahil 'cam tavan'dan kurtulamıyor.
Sol'da yayınlanan yazı şöyle:
Eğitimde ve meslek edinmede eşitsizlik kapitalist ülkelerin doğasında var. Sistem zengin ailelerin çocukları için çalışıyor. Ayrıca ailelerin toplumsal ilişkileri çocukların ebeveynlerine benzer meslekler edinmelerini kolaylaştırıyor.
Buna rağmen pek çok kapitalist ülkede okuyarak sınıf atlamanın mümkün olduğu miti yaygındır. Özellikle 2. Dünya Savaşı sonrası dönemde Batı ülkelerinde bu mite geniş emekçi kesimler inandırılmıştır, en yoksulundan en iyi hallisine kadar.
Sınıfsal mobilite, yani ailesi bir sınıfsal kökenden gelen bireylerin yaşamları içinde başka bir kökene geçme oranları çeşitli biçimlerde ölçülür. Bu tip analizler sistematik olarak, sermaye ideologlarının aksine mobilitenin her dönem sınırlı olduğuna işaret ediyor.
Kısacası kapitalist ülkelerde işçi çocukları için toplumsal hiyerarşide yükselmenin önünde bir "cam tavan" veya “cam bariyer” mevcut. Benzer sosyal engeller kadınlar veya azınlıklar için de sıklıkla görülmekte. Nitekim "cam tavan" metaforu ilk defa 1980'lerde feministler tarafından geliştirilmişti.
İngiltere'de işçi çocuklarının durumu
Yeni yayımlanan bir araştırmada İngiltere'de 2014'te toplanmış istihdam istatistikleri çözümlendi. Yazarlar, cazip mesleklere işçi çocuklarının erişiminin sınırlı olduğu, ayrıca bunlara erişim açısından meslekten mesleğe ciddi farklar olduğunu gösterdi.
Doktorluk, avukatlık ve bankacılık mesleğini seçenlerin büyük çoğunluğunun anne ve babaları da yüksek eğitimliydi. Sınıf farkı mühendislik ve bilişim sektörlerinde biraz daha azalıyordu.
Daha çarpıcı olan, doktorluk ve avukatlık gibi en gözde meslekleri seçebilen az sayıda işçi çocuğu yine de eşitlenemiyor, aile kökeni yüksek eğitimli meslektaşlarından ortalama %17 daha az kazanıyorlardı. Bir diğer deyişle, işçi çocukları ikinci bir "cam tavan"la boğuşmaya devam ediyordu.
Kadın olmak ya da azınlık olmak, bu ikinci cam tavanı güçlendirse de, tek başına açıklayamıyordu. Yani İngiltere'de doktorluk veya avukatlık gibi mesleklerde işçi çocuğu olmak başlı başına bir dezavantajdı.
Yazarlar bu durumun aileden devralınan sosyal ağlar veya kültürel sermaye gibi bir dizi nedene bağlanabileceğini tahmin ediyor.
Bilimde tavan var mı?
Makaleye göre, doktor, avukat ve bankerlerden sonra işçi çocuklarının azınlıkta olduğu başlıca meslek grubu bilim insanları / akademisyenler.
Çalışmaya göre İngiltere'de bilim insanlarının yalnızca %15'i işçi kökenli. Bu durumda, akademik olarak başarılı olan yoksul aile çocuklarının, akademi yerine geliri daha yüksek olan meslekleri seçmesinin de etkisi olabilir.
Ancak doktorluk ve bankerliğin aksine, bilim dünyasında işçi çocuklarının gelir dezavantajı devam etmiyor. Bu da kısmen, akademide aileden devralınan sosyal ağların etkisinin daha düşük olmasıyla ilgili olabilir.
Makalenin yazarları, sosyal mobilitenin kaba ve çok genel ölçülerle değerlendirildiği geçmiş çalışmalarda, tespit ettikleri ikinci cam tavan etkisinin gözden kaçmış olacağını vurgulayarak, daha derinlemesine çalışmalar için çağrıda bulunuyor.
Çalışmanın yazarları analizlerinde İngiltere'nin İstatistik Kurumu'nun yürüttüğü kapsamlı bir İş Gücü Araştırması ("Labour Force Survey") verilerini kullandı. Toplam 44 bin kişiye ait veri çözümlendi.
Ne yazık ki Türkiye'den İngiltere'deki sonuçları karşılaştırabileceğimiz benzer araştırmalar yok. Hangi mesleklerde cam tavanın en sert olduğunu şimdilik bilmiyoruz.
İlgili makale:
Laurison ve Friedman, 2016, American Sociological Review, "The Class Pay Gap in Higher Professional and Managerial Occupations", dx.doi.org/10.1177/0003122416653602