Bianet’ten Tuğçe Yılmaz’ın haberine göre, yaklaşık 40 yıldır kömürün gölgesinde yaşayan Maraş’ın Elbistan ilçesi bir kez daha termik santrallerin gölgesinde nefes alamaz hale geldi. Çelikler Holding’e ait Afşin-Elbistan A Termik Santrali’nin filtre sistemlerinin devre dışı olduğu, bölgeye kül yağdığı ve halkın ciddi sağlık sorunlarıyla karşı karşıya kaldığı iddia ediliyor.
Elbistan’da doğup büyüyen bir mühendis, santralin maliyeti düşürmek için kalitesiz malzeme kullandığını ve bacalardaki filtrelerin devreye alınmadığını anlattı. Mühendis, “Santral Çelikler Holding’e devredildikten sonra sözde revizyona gitti ama hâlâ filtresiz çalışıyor. Şu anda dört üniteden ikisi faal ve filtreleri devre dışı. Kullanılan malzemeler çok kalitesiz olduğu için filtreler devreye alınamıyor,” dedi.
Mühendis, akşam saatlerinde filtrelerin tamamen kapatıldığını ve sabahları yoğun dumanla uyandıklarını belirterek şöyle konuştu:
“Geceleri filtreler devre dışı bırakılıyor. Sabah kalktığımızda Elbistan’ın üzerinde ağır bir duman tabakası oluşuyor. Gözle görülür biçimde kirli bir hava hâkim. Kar yağdığında bile simsiyah kar yağdığını biliriz. Bölgede kanser vakaları çok arttı. Kayseri’de hastaneler artık hastalara ‘Elbistan’dan mı geliyorsunuz?’ diye soruyor.”
Santral sahasının genişletilmesiyle verimli tarım arazilerinin istimlak edildiğini söyleyen mühendis, “Devlet santralin ekonomik ömrü dolduğu için revizyon planlıyordu ancak maliyet nedeniyle durdurdu. Çelikler’e devredildikten sonra ise çalışmalar yamama yöntemiyle yürütülüyor. A Santrali şirkete, B Santrali devlete ait. Ancak B Santrali depremde hasar görünce durdu, A Santrali ise filtresiz şekilde üretime devam etti,” ifadelerini kullandı.
“Mülteci işçiler ucuz işgücü olarak kullanılıyor”
Mühendis, santralde yerel işçiler yerine dışarıdan getirilen mülteci işçilerin çalıştırıldığını da aktardı. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği (İSİG) Meclisi verilerine göre Türkiye’de tahminen 1 ila 1,5 milyon mülteci işçi kayıt dışı istihdam ediliyor. Bu işçilerin büyük kısmı ağır, güvencesiz ve tehlikeli koşullarda çalışıyor; iş cinayetleri ise çoğu zaman görünmez kılınıyor.
“ÇED halk sağlığını korumada yetersiz”
Afşin-Elbistan’daki termik santrallerin çevre ve insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri yıllardır gündemdeyken, 27 Aralık 2024’te A Termik Santrali’ne iki yeni ek ünite yapılmasına ilişkin “ÇED olumlu” kararı verildi.
Afşin ve Elbistan sakinleri, Nurhak ve Ekinözü Belediyeleri, Türk Tabipleri Birliği (TTB), TEMA Vakfı ve Greenpeace Türkiye, bu kararın iptali için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na dava açtı. Haziran 2025’te yapılan bilirkişi incelemesinin ardından Eylül ayında açıklanan raporda, ÇED raporunun teknik ve bilimsel olarak yetersiz olduğu belirtildi.
Raporda öne çıkan tespitler şöyle sıralandı:
• Proje alanında zemin etütleri yapılmadı.
• Tarım alanları eksik ve hatalı şekilde belirlendi.
• 37 milyar 548 milyon TL tutarındaki proje kamu yararı taşımıyor.
• Kömür üretim kapasitesindeki artışın çevresel etkileri hesaplanmadı.
• Su kaynakları üzerindeki etkiler kümülatif olarak değerlendirilmedi.
• ÇED raporunda çocuklar, yaşlılar ve kronik hastalar gibi hassas gruplar için risk analizi yapılmadı.
Raporda, yöre halkının geçim kaynaklarının ve kültürel değerlerinin ciddi biçimde tehdit altında olduğu vurgulandı. Tüm bu bulgulara rağmen, Afşin-Elbistan A Termik Santrali filtresiz şekilde faaliyetini sürdürüyor.