Geçtiğimiz Cuma günü yaşamını yitiren İngiliz genetikçi John Sulston, İnsan Genomu Projesi’nin kamu kaynaklarıyla yürütülmesi ve sonuçlarının halka açık olması konusundaki öncülüğüyle tanınıyordu.
İngiliz genetikçi John Sulston'un geçtiğimiz Cuma günü 75 yaşında yaşamını yitirdiği duyuruldu.
Sulston 1990 yılında başlayan İnsan Genomu Projesi'nin (İGP) öncüleri arasındaydı. 2000 yılında ilk taslağı yayımlanan ve 2003'te tamamlanan uluslararası proje kapsamında insanın 3 milyar baz uzunluğundaki DNA dizisinin haritası çıkarılmıştı. İGP sayesinde tıp ve yaşam bilimleri alanında önemli ilerlemeler yaşandı.
Sulston, projenin kamu kaynaklarıyla yürütülmesi ve sonuçlarının halka açık olmasını savunan bilim insanlarının başında geliyordu.
Gen dizilerinin patentlenmesine karşı çıkan genetikçi, üretilen bilginin tüm toplum yararına kullanılmasını savunuyordu.
İngiltere'nin muteber yaşam bilimleri araştırma merkezi Sanger Enstitüsü'nün kurucusu olan Sulston, 2000'ye kadar buranın müdürüydü.
Sulston'un asıl araştırma alanıysa hücre bölünmesiydi. Onyıllar boyunca solucanları model olarak kullanarak bir hücrenin nasıl ikiye bölündüğünün mekanizmalarını incelemişti. Sulston ve ekibinin solucanlarda keşfettiği mekanizmalar insan hücrelerinin bölünme kurallarına da ışık tutarak, kanserleşme gibi süreçlerin daha iyi anlaşılmasını sağladı.
Sulston bu çalışmaları için 2002'de Nobel Tıp Ödülü'ne layık görüldü.
'Sağlık sorunları kapitalist temelde çözülemez'
Sulston'ın öncülerinden olduğu İGP 1990'larda, aynı işi yaparak para kazanmayı hedefleyen ABD'li özel bir şirket olan Celera Genomics ile şiddetli bir rekabete girişmişti.
Sulston, projenin nasıl yürütülmesi gerektiği ve genom dizisinin halka açık olması konusunda, Celera patronu Craig Venter ile sıkça tartışmıştı.
Kendini 'anti-kapitalist' olarak tanımlayan Sulston, yazılarında özelleştirmenin ve çok uluslu tekellerin sağlık alanındaki egemenliğinin yarattığı tehlikelere değiniyordu. Dünyada eşitsizliğin başlıca sorunlardan olduğunu kabul ediyordu.
Bir röportajında "Afrika'da veya başka gelişmekte olan ülkelerdeki hastalık felaketleri kapitalist bir temelde çözülemez," demişti.
Sulston, araştırma faaliyetlerinin özel şirketlerce değil, kamu kaynaklarıyla üniversitelerde yürütülmesi taraftarı olduğunu, şirketlerinse "tamamen gereksiz" olduğunu ifade ediyordu.
Sulston'un ve meslektaşlarının çabaları sayesinde bugün herkesin insan genomu dizisine internet üzerinden erişimi var.
Ancak kapitalizm altında sorun çözülmüş değil. Sermaye düzeninde, bu bilgi kullanılarak üretilen ilaç ve tedavilerden öncelikle zenginler faydalanmaya devam ediyor.
Kaynaklar:
http://www.bbc.com/news/science-environment-43349774
http://socialistreview.org.uk/266/gene-machine