İHD, 2019 yılında yaşanan hak ihlallerine ilişkin raporunu Diyarbakır Şubesi’nde düzenlediği toplantıda açıkladı. İHD Genel Başkan Yardımcısı Rehşan Beteray, hak ihlallerinin güvenlikçi politikalardan kaynaklandığını söyledi.
İnsan Hakları Derneği (İHD) Genel Başkan Yardımcısı Rehşan Betaray, İHD Diyarbakır Şubesi Başkanı Abdullah Zeytun ve İHD Doğu ve Güneydoğu Bölge Temsilcisi Abdulselam İnceören, “Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi 2019 Yılı İnsan Hakları İhlalleri Raporu”nu düzenledikleri basın toplantısıyla açıkladı. Diyarbakır İHD binasında düzenlenen toplantıda yaşanan insan hakları ihlalleri ve nedenleri hakkında bilgi veren İHD Genel Başkan Yardımcısı Rehşan Betaray, “Türkiye’de insan hakları ihlalleri yaygın bir şekilde devam etmektedir” dedi. Betaray, “Devam eden insan hakları ihlallerinin en önemli nedenlerinden biri, siyasi iktidarın merkeziyetçi ve güvenlik odaklı politikalarıdır” ifadelerini kullandı.
İhlallerde önemli artış
Bölgedeki insan hakları ihlallerini anlatan Betaray, Urfa Emniyet Müdürlüğü TEM Şubede işkence iddialarının soruşturulmadığını vurguladı. Diyarbakır’ın Çınar ilçesinde köylülerin evlerinde dövülmesi, Ağrı’nın Tutak ilçesinde askerlerin köylüleri yere yatırarak sırtına basması, Mardin Derik ilçesinde gözaltına alınan vatandaşlara yönelik Mardin Jandarma Karakolunda uygulanan işkence ve kötü muameleye değinen Betaray, “Baskı ve tehdit yöntemleri ile ifade alma, mülakat yapma, ajanlaştırma ve kaçırma olaylarına ilişkin başvuru ve ihlallerde de önemli artış yaşandığı gözlenmiştir” diye konuştu.
‘Tecrit en ağır insan hakkı ihlalidir’
İmralı Yüksek Güvenlikli Cezaevinde tutulan PKK Lideri Abdullah Öcalan’a yönelik tecrite de değinen Betaray,
“Abdullah Öcalan ve aynı hapishanede bulunan mahpusların avukatları ve ailesiyle görüştürülmemelerinin hukukla bağdaşır bir yanı bulunmamaktadır ve ağır bir insan hakları ihlalidir” dedi.
Kadına şiddet de arttı
Kadına yönelik şiddetinin de devam ettiğini kaydeden Bataray, şöyle konuştu: “Kadına karşı şiddet uygulayan failler hakkında etkili cezalandırma yoluna gidilmeli ve cezasızlık politikalarından vazgeçilmedir.”
‘Çözüm zorunlu’
Türkiye’nin demokratikleşebilmesi, çatışma ve kaos ortamından uzaklaşabilmesi bakımından Kürt sorununu demokratik ve barışçıl yollarla çözmesinin zorunlu olduğunu bir kez daha hatırlatan Betaray, Türkiye’nin gerçek bir çatışma çözümü ile birlikte yeni ve demokratik bir anayasaya ihtiyacı bulunduğunu sözlerine ekledi.
Basın toplantısında, İHD Doğu ve Güneydoğu Bölge Temsilcisi Abdulselam İnceören, bölgede yaşanan hak ihlalleri bilançosunu açıkladı. İHD raporunda, 2019 yılındaki insan hakları ihlalleri çeşitli başlıklar altından şöyle yer aldı:
"Yaşam hakkına yönelik ihlaller
Keyfi öldürme, silah kullanma yetkisinin ihlali veya dur ihtarına uymadığı gerekçesiyle; Güvenlik güçleri tarafından vurulan 5 kişi yaşamını yitirdi, 8 kişi yaralandı. Köy korucuları tarafından vurulan 1 kişi yaralandı. Hapishanelerde 4’ü intihar olmak üzere 10 mahpus yaşamını yitirdi. Resmi hata ve ihmal sonucu 4 kişi yaşamını yitirirken, 102 kişi ise yaralandı. Zırhlı araç çarpmaları sonucu; 1’i çocuk 3 yurttaş yaşamını yitirdi, 1 çocuk ise yaralandı. 5 asker ve polis, intihar ettikleri iddia edilerek şüpheli bir şekilde yaşamını yitirdi.
2019 yılında; 1 siyasi parti yöneticisi ve 2 avukat saldırı sonucu yaşamını yitirdi. 4 siyasi parti yöneticisi, 6 öğretmen, 1 gazeteci, 1 Yerel yönetici, 2 Avukat ve 1 sağlık görevlisi gerçekleşen saldırılarda yaralandı.
Bölge kentlerinde gerçekleşen silahlı çatışmalarda; 50 güvenlik görevlisi yaşamını yitirirken, 83’ü de yaralandı. 319 silahlı örgüt militanı yaşamını yitirdi. Çatışmalar arasında kalan 12 sivil yaşamını yitirirken, 23 sivil de yaralandı.
Sınır hatlarında 1 kişi vurularak yaşamını yitirdi. Kuzey Doğu Suriye bölgesine yönelik başlatılan “Barış Pınarı” isimli askeri operasyon sırasında, 2’si çocuk ve 1’i kadın olmak üzere 16 yurttaş, sınır hattındaki yerleşim bölgelerine isabet eden savaş mühimmatları nedeniyle yaşamı yitirdi. 71 yurttaş ise yaralandı.
Mayın patlamalarında 2’si çocuk 3 kişi yaşamını yitirdi, 1 çocuk ise yaralandı.
5 çocuk, 24 kadın ve 18 erkek olmak üzere 47 kişi, kuşkulu bir biçimde ölü olarak bulundu.
Çatışmalı bölgeler
8 kent ve bu kentlere bağlı 24 ilçe sınırlarında bulunan yüzlerce bölgeyi kapsamına alacak şekilde toplamda, 23 kez özel güvenlik bölgesi ilanları gerçekleşti. Yaşamını yitiren en az 5 örgüt militanına ait cenazeye işkence ve kötü muamelede bulunuldu. Yaşamını yitiren örgüt militanlarının defin edildiği mezar/mezarlıklar, en az 5 kez tahrip edildi.
Kadınlara yönelik hak ihlalleri
17 kadın intihar etti, 1 kadın da intihar teşebbüsünde bulundu. 33 kadın aile içi şiddet sonucu katledildi, 41 kadın ise maruz kaldığı şiddet sonucu yaralandı. 15 kadın toplumsal yaşamda saldırı sonucu katledildi, 21 kadın ise maruz kaldığı şiddet sonucu yaralandı. 14 kadın cinsel saldırıya maruz kalırken, 7 kadın ise fuhuş yapmaya zorlandı.
Çocuklara yönelik hak ihlalleri
3 çocuk intihar etti, 2 çocuk da intihar teşebbüsünde bulundu. 3 çocuk aile içi şiddet sonucu katledildi, 6 çocuk ise yaralandı, 1 çocuk cinsel istismara maruz kaldı. 3 çocuk toplumsal yaşamda maruz kaldığı şiddet sonucu katledildi, 4 çocuk ise yaralandı. 1526 çocuk cinsel istismara maruz kaldı. 2 çocuk kaçırılarak alıkonuldu ve 3 çocuk ise fuhuş yapmaya zorlandı.
İşkence
En az 67 kişi gözaltında işkenceye ve kötü muameleye maruz kaldı. 125 kişi gözaltı yerleri dışında (sokak-ev baskını) işkence ve kötü muameleye maruz kaldı. 150 mahpus, cezaevinde işkence ve kötü muameleye maruz kaldı. 16 kişi güvenlik güçlerinin ajanlık dayatmalarına maruz kalırken, 12 kişi de tehdit edildi. 167 kişi, toplumsal gösterilere yönelik gerçekleşen müdahalelerde yaralandı.
Gözaltılar
50’si çocuk 2 bin 987 kişi gözaltına alındı. 3’ü çocuk 511 kişi tutuklandı. 17 kişi hakkında ev hapsi verildi. 2 bin 81 ev/işyeri baskını yapıldı.
4 parti hakkında kapatılma davası
Düşüncelerinden dolayı; 20 soruşturma dosyasında 105 kişi hakkında soruşturma başlatıldı. 17 dava dosyasında 132 kişi hakkında dava açıldı. Aralarında siyasetçi, gazeteciler ve kamu emekçilerinin de bulunduğu 31 dosyada 110 kişi hakkında değişik hapis ve para cezaları verildi. 20 siyasi parti binası, 3 seçim bürosu, 3 sendika binası ve 6 belediye binası saldırı veya baskına uğradı. 4 Siyasi parti hakkında kapatılma davası açıldığı öğrenildi.
İş cinayetleri
Güvencesiz çalışma koşulları sonucu meydana gelen iş kazalarında; 11 işçi yaşamını yitirdi, 14 işçi yaralandı. 492 kişi işten çıkarıldı. 147 kişi görevinden alındı. 1 kişi ihraç edildi. 140 işçiye ücretleri ödenmedi.
Kayyumlar
2019 yılında HDP’li belediyelere yönelik kayyum atamaları yapıldı. 6 belediye eşbaşkanı, 51 meclis üyesi ve 4 il genel meclis üyesinin mazbataları verilmedi. 3’ü büyükşehir, 1’i il, 24 ilçe ve 3 belde belediyesine kayyım atandı. Gözaltına alınan 47 belediye eşbaşkanından 27’si, 54 belediye meclis üyesinden 16’sı tutuklandı. 32 belediye eşbaşkanı, 61 belediye meclis üyesi görevden alındı.
Ege’de hak ihlalleri
İHD İzmir Şube Başkanı Zafer İncin ise, Ege Bölgesi’nde 2019 yılı içerisinde 47 bin 726 hak ihlalinin yaşandığını belirterek, en fazla ihlalin mülteciler, cezaevleri ve gözaltı işlemlerinden yaşandığını söyledi.
Ege Bölgesin’de yaşanan hak ihlalleri rapora göre şöyle:
Ege bölgesi cezaevlerinde 2019’da 646 mahpus hak ihlali yaşadı.
2019 yılı boyunca yapılan 836 kişinin evine basın yapıldı. 587 kişinin gözaltına alındı, 70 kişi tutuklandı, 44 kişi soruşturmaya uğradı, 20 kişi gözaltına alınırken darp edildi.
Mülteciler 35 bin 627 hak ihlaline maruz kaldı. Geçişler sırasında 8’i çocuk 29 mültecinin yaşamını yitirdiğini kaydetti.
İşçiler 6 bin 371 hak ihlaline uğradı. Bunların 483 işçi işten atıldı., 211 işçi çalışan yaralandı ve biri çocuk 66 işçi ise yaşamını yitirdi,
220 kadın hak ihlali yaşadı bunların içinde yaşam hakkı ihlali, kadın cinayeti 80; taciz 27; darp yaralama 69.2019’da toplam çocuklar 325’ hak ihlaline uğradı. Bu ihlaller: 139 çocuğun yemekten toplu zehirlenmesi; 62 çocuğun eğitim hakkının ihlali; 59 çocuğun cinsel istismara uğraması; 32 çocuğun darp edilmesi; 10 çocuğun cinayete uğraması, 3 çocuğun tecavüz edilmesi şeklinde yaşandı,
3 bin 366 kişinin içme suyundan zehirlendi. Bu başlıkta 17 şüpheli ölüm; 1’i çocuk 31 intihar, 38 cinayet; 55 yaralama; 74 askeriyede zehirlenme gibi yan başlıklar bulunmakta."
(YENİ YAŞAM)