2004 – 2009 yılları arasında Amed Bağlar Belediye Başkanlığı görevini “kadın bakış açısıyla” yürütmüş ve halen HDP MYK üyesi olan Yurdusev Özsökmenler’le yerel yönetimler ve kadınlar üzerine…
Siyaset: BDP’nin yerel yönetimlerde toplumsal cinsiyet eşitsizliği sorunlarının aşılması ile ilgili kadın kurtuluş hareketine katkı sağlayan çok önemli deneyimleri var. Bu deneyimler nelerdir?
Yurdusev Özsökmenler: 1999’da HADEP’le kazanılan 37 belediyeden 3 tanesinin başkanı kadındı ama kadınların görünür olması ilk 2002 genel seçimlerinde oldu. DEHAP, kazanılması mümkün olan bütün illerde ilk sırada kadın adaylara yer verdi. Kadın adaylar büyük başarı kazandı ve oylar yükseldi. 2003’de yerel yönetimlerde sürdürülecek kadın politikaları konusunda tartışmalar başladı. DÖKH Genel Kurulu’nda kadın programı tartışıldı ve cinsiyet özgürlükçü-ekolojik-katılımcı modelin ilk adımlarının 2004 seçimlerinde atılması, kadın kotasının uygulanması kararı alındı. Bu kararlar ışığında kadın belediye başkanı sayısı 9’a çıktı.
Belediyelerde uygulanacak kadın politikaları konusunda da önemli adımlar atıldı. Örneğin; belediye başkanı erkekse başkan vekili ve belediye başkan yardımcılarının yarısı kadın olarak atandı. Belediyeler kadın bütçelerini ayırdılar, kadın merkezleri açıldı, kadın festivalleri, konferansları gerçekleşti. 2009 yılında ise bu sayı artarak 14’e çıktı. Belediyelerde eşbaşkanlık yürürlüğe kondu, kadın kurulları oluşturularak kadın çalışmaları doğrudan kadınların yönetiminde ve bağımsız kadın kuruluşları ile kent kadın meclisleri talepleri doğrultusunda gerçekleşmeye başladı. Meclislerde kadın-erkek eşitliği komisyonları kuruldu.
Amed’de Bağlar Belediyesi’nde başlayan pilot uygulamadan kısaca bahseder misiniz?
Bağlar Belediyesi ilçenin göç ve yoksulluk bölgesi olduğundan kadın, yoksulluk ve çocuk en önemli sorunlardı. Kadın merkezi kurularak bir yandan kadın hakları, el sanatları, okuma yazma gibi kurslar verilirken, bir yandan da şiddet gören kadınlara danışmanlık verildi. Kadınların meslek edinmeleri projesi kapsamında kadınların yönetiminde Bağlar Kadın Kooperatifi kuruldu. Kooperatif kursu bitiren kadınların işe yerleştirilmelerini sağladı. Kooperatif kadın cinayetleri, farkındalık eğitimleri gibi çalışmaları da yürüttü. Kooperatifte şiddet gören kadınlar ortaklaşa yemek üretiminde bulunarak şirketlere ve organizasyonlara satış yaptılar. Ana çocuk sağlığı açılarak ücretsiz sağlık hizmeti verildi. Eğitim destek evi açılarak çocukların derslerine destek verildi. Spor salonu inşa edilerek kız çocukları spora teşvik edildi. Bağlar yazları sıcak bir bölge ve yeşil alan eksikliği vardı. Boş alan bulunan her yere parklar yapılarak buralarda kadınların nefes alabileceği alanlar yaratıldı, yaz geceleri ücretsiz sinema gösterileri yapıldı.
Şiddet gören kadınlar için ilk adım istasyonu açıldı, sonra bu sığınma evine dönüştü. Belediye çalışanları arasında cinsiyetçi iş bölümünün aşılması için kadın çalışanlar çeşitli bölümlerde çalışmaya teşvik edildi, hizmet içi kurslar gerçekleştirildi. Toplu sözleşmelerde kadınlara şiddet uygulayan erkek çalışanlara yaptırım öngören maddeler yer aldı. Bu ve benzeri çalışmalarla kadınların bilinç düzeyi yükseltilirken görünürlükleri de arttı ve Bağlar Belediyesi kadın hizmetleriyle öne çıktı. Benzer çalışmalar diğer bölgedeki diğer belediyelerde de uygulandı.
Belediyelere toplumsal cinsiyet eşitliğinin inşasında düşen somut görevler nelerdir?
Meclislerde yeterli sayıda kadının olması şart. Ayrıca, kadın-erkek eşitliği ihtisas komisyonları kurulmalıdır. Bütün hizmetlerden kadın ve erkeklerin eşit yararlanması için stratejik planın ve bütçenin cinsiyet eşitliğine duyarlı olması lazım ama bu yetmez. Reel hayatta eşitsizliğin giderilmesi için kadınlara pozitif ayrımcılık yapılmalı ve güçlendirme çalışmaları için kadın kent meclisine kadın bütçesi ayrılmalıdır.
Kürt illerindeki yerel yönetim deneyimleri kadınların yerel yönetim politikalarını takip etme düzeyini ne kadar yükseltebildi?
Önceleri belediyeler erkeklerin yönettiği, çalıştığı, gidip geldiği yerlerdi. Kadınlar belediye yönetemez deniyordu. Şimdi pek çok kent yerel yöneticilerin kadın olmasını tercih eder hale geldi. Kadınlar da eskiden göreve talip olmakta çekingen davranırken, şimdi hem meclis hem de başkanlığa aday pek çok kadın var. Kent kadın meclisleri de çalışmaları ve bütçeyi denetleyebiliyor. Çalışanların yapısı da değişti. Belediyelerde daha çok kadın yönetici (başkan yardımcısı, daire başkanı, müdür gibi) var, kadınlar sadece ofis içi işlerde değil, pek çok hizmet alanında çalışıyorlar.
HDP’nin yerel yönetim seçimlerine hazırlık çalışmasında uyguladığı feminist süzgeç hakkında kısaca bilgi verir misiniz?
HDK Kadın Meclisi son genel kurulda seçim bölgelerinde eşbaşkanlık sisteminin uygulanması, eşit sayıda kadın adayların gösterilmesi ve Belediye ve İl Genel Meclisleri adaylarının fermuar sistemi ile oluşturulmasını ve seçime girilen her yerde ilk sıra kadın adayların olmasını, bütün yerel yönetim organlarının en az yarısının kadınlardan oluşmasını kararlaştırdı. Bu kararlar HDP genel kurulunda da kabul edildi. Genel kurulda kadın muhtar adaylarının desteklenmesi ve yerel yönetimler kadın programının bağımsız kadın örgütleri ve feministlerle ortaklaşarak hazırlanması kararı alındı. Aday havuzu da yine kadın örgütleri ile ortaklaşarak oluşturulacak ve kadınların listelerde yer alması sağlanacaktır.