Kobanê Kriz Koordinasyonu ile Rojava Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği’nin ortak hazırladığı Suruç ve Kobanililere ilişkin rapor yayınlandı. Raporda, kamplara ve Kobanelilerin yaşadıkları sorunlara ilişkin önemli ayrıntılar yer alıyor. Raporun tamamı şöyle;
***
SURUÇ – KOBANÊLİLERLE İLGİLİ SON DURUM RAPORU
1. Genel Sayılar
Suruç ilçesi içerisinde bulunan Kobanêlilerin sayısı toplam 53.250 olmasına rağmen Suruç’ta bulunan Belediye Garajı’ndan ve Avesta Düğün Salonu’ndaki gıda ve hijyen malzemesi deposundan Urfa’nın diğer ilçerine, hatta başka illere bile dağıtım yapılmaktadır.
Kobanê’den Gelenlerin İllere Göre Yerleşim Dağılımı
URFA İLİ 124.950
ADIYAMAN 7.500
AMED 11.000
MALATYA 3.000
MARDİN 4.000
G.ANTEP 4.500
ANTALYA 1.800
HATAY 1.000
GENEL TOPLAM 157.750
Urfa İli Genelinde Kobanêlilerin Yerleşim Yerleri Dağılımı
URFA MERKEZ 35.000
BİRECİK 15.000
SİVEREK 4.000
CEYLANPINAR 600
HİLVAN 3.000
HALFETİ 2.100
BOZOVA 12.000
SURUÇ MERKEZ 20.101
SURUÇ
ÇADIRLAR 10.708 1.200 ÇADIR
SURUÇ KÖYLER 22.441 150 KÖYDE
GENEL TOPLAM 124.950
Suruç’taki yerleşim köylere, merkez mahallelere ve çadır kentlere şeklinde olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Bu üç alanda hizmetlerin sağlanması ve dağıtımlar da farklı şekillerde gerçekleşmektedir. Hâlihazırda kurulmuş olan 5 çadır kent bulunmaktadır. Bunlar, kurulum sırasına göre Suphi Nejat Ağırnaslı Çadır Kenti (eski Bulgur Fabrikası), Rojava Çadır Kenti, Kobani Çadır Kenti, Arîn Mirxan Çadır Kenti, ve Kader Ortakaya Çadır Kenti’dir. Altıncı bir çadır kent Külünçe’de Suruç’un 16 km dışında, Akçakale yolu üzerinde kurulmaktadır. Burada 1000 çadır hedeflenmektedir. Şu anda hali hazırda çadır kentlerde birden fazla ailenin yaşadığı çadırlarda yaşayanlar, Suphi Nejat Ağırnaslı Çadır Kenti’nde tavanı çöken fabrikanın içerisinde yaşayanlar, Kader Ortakaya Çadır Kenti yanında kurulmuş derme çatma çadırlarda kalanlar, mahalle ve köylerde kötü koşullardaki ambar, inşaat ve çadırlarda kalanların buraya transfer edilmesi planlanmaktadır.
Ancak bu kurulum sırasında AFAD’ın kendi kuracağı 32000 kişilik çadır kentin sürmekte olan inşaatı sebebiyle valilik tarafından çeşitli engellemelerle karşılaşılmaktadır. Altyapı inşaatı sırasında jandarma ve özel harekatın müdahalelerinden, TEDAŞ’ın elektrik ihtiyacını karşılamayacağını bildirmesine varan bu engellemeler çadır kent kurulumunu geciktirmiştir. Oysa kış koşullarında acilen 5 barınma ihtiyacı olan binlerce Kobanê’li bulunmaktadır. Dolayısıyla bu engelleme yalnızca onların dahi insani koşullarda yaşayabilmesinin önüne geçmektedir.
Çadır kentlerde nüfus 11.000’e yakındır; ancak hem merkez mahallelerde, hem köylerde sayı bunun iki katıdır. Toplamda yüzdeye vurulduğunda kadınlar nüfusun %51’ini, erkekler – çoğu çocuk olmak üzere – %49’unu oluşturmaktadır. Hem yenidoğan ve küçük çocuk sayısı, hem de hamile kadın sayısı çok yüksektir. Bir ailede ortalama 8 kişi bulunmakta, bazen bu sayı 15’e kadar çıkmaktadır. Çadır sayısı ve genel barınak sayısı yetersiz olduğundan bir çadırda sıklıkla birden fazla aile birlikte yaşamaktadır, bu da hem gündelik hayat açısından, hem malzeme dağıtımı açısından zorluk yaratmaktadır.
Kobanêlilerin Yer ve Yaş Gruplarına Göre Nüfus Sayıları ve Yüzdeleri
2. Çadır Kentlere ilişkin Genel Durum
a. Suphi Nejat Ağırnaslı Çadır Kenti:
Suphi Nejat Ağırnaslı Çadır Kenti ilk kurulan çadır kenttir. Neredeyse 3 aydır faaliyet göstermektedir. Eski Bulgur Fabrikası’na kurulmuştur, ve fabrika içerisindeki depo alanlarıyla birlikte 100’den fazla çadır bulunmaktadır. Depo alanlarında paletleme 12 Aralık’ta tamamlanmıştır, ancak tavanda ciddi çökmeler olmakta olduğundan burasının acilen nakledilmesi gereklidir. Çadır kentte toplam 1100’e yakın kişi yaşamakta, 170 aile bulunmaktadır.
Elektrik yalnızca aydınlatma için yeterlidir, ısınma için yeterli elektrik altyapısı yoktur. Bunu karşılamak için bir trafo kurulmuştur, ancak tüm çadırlara kablo çekilmemiş, iç tesisat yapılmamıştır. Dolayısıyla verilebilecek kalorifer peteği bulunmasına rağmen elektrik olmadığından bu kış koşullarında ısınma sağlanamamakta, bu da ciddi hastalıklara sebep olmaktadır.
b. Rojava Çadır Kenti:
Suphi Nejat Ağırnaslı Çadır Kenti’nin hemen yanında bulunan ve kurulan ikinci çadır kent olan Rojava’da 110 çadır, 200 aile ve 1100’e yakın kişi bulunmaktadır. Temizlik, vs. gibi gündelik faaliyetler için Kobanê’lilerden oluşan komisyonlar kurulmuştur, ayrıca bir kadın meclisi de bulunmaktadır. Çadırların tamamı paletlenmiştir, yer izolasyonu yapılmıştır. Çadır kentin altyapısıyla ilgili sıkıntı vardır, yağmur durumunda sorun
yaşanmaktadır. Hem aydınlatma hem ısınma için gerekli elektrik bulunmaktadır ve tüm çadırlarda kalorifer peteği vardır.
c. Kobani Çadır Kenti:
Kobani Çadır Kenti Rojava Çadır Kenti’nin karşı çaprazında bulunmaktadır. İçinde 217 çadır, 1471 kişi ve 257 aile bulunmaktadır. Bu üç çadır kent şehir merkezinde ve birbirine yakın konumlardadır. Suphi Nejat Ağırnaslı ve Rojava kentleri Belediye Garajı’nın – yani ana deponun – hemen karşısındadır. Bunların karşı çaprazında olan Kobani Çadır Kenti de dolayısıyla Belediye’ye ve (devlet hastanesi hariç) tüm kurumlara yürüme mesafesindedir.Elektrik altyapısı bulunmaktadır. Tüm çadırlarda hem aydınlatma hem de kalorifer peteğiyle ısınma sağlanmıştır.
d. Arîn Mirxan Çadır Kenti:
Arîn Mirxan Çadır Kenti 2 ay önce kurulmuştur ve içinde toplamda 456 küçük çadır, 3 büyük çadır bulunmaktadır. Şehir merkezinin hemen dışarısına, Urfa’dan Suruç’a gelirken Suruç’un girişine kurulmuştur. Diğer çadır kentler gibi Arîn Mirxan da Aligor yolu üzerindedir, Suruç’a gelirken sağda kalmaktadır. Varolan küçük – yani 16 m2lik – çadırlardan 440’sinde Kobanê’liler yaşamaktadırlar. Çadırların geri kalanı depo, eğitim faaliyeti ve gönüllü konaklaması için kullanılmaktadır. Burada bir psikososyal çalışma çadırı bulunmaktadır. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı çalışanları burada bir veri 7 toplama çalışması yürütmektedirler. Bunun dışında bir büyük çadırda– 60 m2lik – hem kültür hem kadın etkinlikleri için kullanılmak üzere kurulmuştur. Şimdilik burada saz ve erbani eğitimi verilmektedir.Çadır kentte toplam 3037 kişi, 488 aile vardır. 14 mahalle şeklinde düzenlenmişlerdir. Temizlik, vs. gibi gündelik faaliyetler için Kobanê’lilerden oluşan komisyonlar kurulmuştur, ayrıca mahalle temsilcileri bulunmaktadır.
Elektrik vardır. Çadırlarda ısınma, aydınlatma ve sıcak su sağlanmaktadır. Ancak, elektrik altyapısı buna yetersiz kalmaktadır. Yeni bir trafo kurulmuştur, kablo çekilmesi gereklidir ancak 10 gündür bu yapılamamıştır.
e. Kader Ortakaya Çadır Kenti:
Kader Ortakaya Çadır Kenti en yeni kurulan çadır kenttir; bir aydır faaliyet göstermektedir ve öbür çadır kentlerden farklı bir alanda, Mızar yolu üzerinde kurulmuştur. Bu çadır kentte 383 çadır bulunmaktadır. Bunun dışında yanında geniş bir sosyal alan, arka tarafında devlet okulu ve sağlık ocağı vardır. Burası için planlama
eğitim, kültür faaliyetleri için çadırların kurulmasıydı, ancak pamuk vs. gibi mevsimlik tarım işçiliği için giden Kobanê’lilerin dönmesiyle oluşan barınma sorunu sonucunda bu aileler kendi çadırlarını bahsedilen alana kurmuşlardır. Sonuç olarak brandaların bir araya getirilmesinden oluşan derme çatma 114 çadır bu alanda kurulmuştur. Bu çadır kentin kapasitesini ciddi şekilde zorlamaktadır. İki bölümde toplamda 4000 aşkın kişi
yaşamaktadır. En acil ihtiyaç Külünçe’de kurulan 6. çadır kentin derhal tamamlanarak bu yana eklenmiş çadırlardakilerin oraya taşınmasıdır. Böylece hem buradaki insanlar insani koşullarda yaşayacaklardır, hem de Kader Ortakaya’da su, tuvalet, malzeme dağıtımı gibi alanlarda bir rahatlama sağlanacaktır.
Kader Ortakaya’da elektrik henüz bulunmamaktadır. TEDAŞ bir aydır bu elektriği kurmaktadır, şu an artık direkler kurulmuştur, ancak hala elektrik verilmemiştir. Ayrıca çadırlara elektrik çekmekle ilgili henüz bir çalışma yoktur. Bu sebeple bu çadır kentte ısınma sıkıntısı büyüktür. Çadır kentin yanındaki 114 çadırlık kaçak bölümde yer izolasyonu da olmadığından hastalığa çok açık bir durum yaşanmaktadır.
3. Mahalleler ve köyler
Suruç’ta 9 merkez mahalle bulunmaktadır. Ancak Barış mahallesi, Cumhuriyet mahallesinin içerisine, Yenişehir mahallesi Aydın’ın içerisine, Demokrasi mahallesi ise Dikili mahallesi içerisine katılarak dağıtım çalışması yürütülmektedir, bu sebeple aşağıdaki tabloda 6 mahalle olarak listelenmiştir. 6 farklı mahalle komisyonu üzerinden mahalle çalışması yürütülmektedir. Bunun dışında mahallelerde faaliyet gösteren ve kadınlardan oluşan yeni bir komisyon kurulmuş, tüm mahallelerde çocuk ve bebek malzemesi dağıtımıyla ilgilenmektedir.
Köyler:
Suruç ilçesine bağlı köy sayısı toplam 200’ü aşkındır. Bu köylerin yaklaşık 150’sinde Kobanê’den gelenler yerleşmiştir. Köylerde hem dağıtım, hem genel sorunlarla ilgilenme 5 farklı köy komisyonu üzerinden yürütülmektedir. Bölgelere göre köylerdeki aile ve kişi sayıları aşağıdaki tabloda listelenmektedir.
Haritada (Resim 1) Aligör yolu – Mızar yolu arasında olarak tarif edilen bölge mavi ile işaretlenmiştir, ve resme bakınca solda, Suruç’un batısında kalmaktadır. Aligor (Onbirnisan), kuzeyde, pembe ile işaretlenmiş olan bölgedir.
Aligor’un merkezinde bulunan 3 mahalle (Narlı, Tepe, Aligor) haricinde, bölgeye dahil edilerek dağıtımın yapıldığı bir çok köy bulunmaktadır. Mızar yolu – Mürşitpınar yolu arasındaki bölge, haritada mavi ile işaretlenmiş bölgenin hemen altındadır, ve mor ile işaretlenmiştir. Suruç’un batısında, ve Suriye sınırındadır. Bu bölgenin hemen yanında, Suriye sınırında ancak Suruç’un doğusunda bulunan bölge ise Mürşitpınar yolu –
Akçakale yolu arasıdır ve turuncu ile işaretlenmiştir. Son olarak, Akçakale yolu – Aligor yolu arasında bulunan bölge vardır. Turuncu ile işaretlenen bölgenin hemen kuzeyinde bulunmaktadır, Suruç’un doğusunda kalır ve yeşil ile işaretlenmiştir.
4. Çadır kent, Mahalle ve Köylere İlişkin Çeşitli Başlıklar
a. Beslenme
Kuru gıda dağıtımı mahalle ve köylerde aylık yapılmaktadır. En son dağıtım 20 Aralık’ta başlamıştır. Dağıtım, yapılan tespitlere göre listelerle düzenli olarak yapılmaktadır. Bunun dışında yeni gelen aileler olduğunda komisyonlar acil gıda ihtiyacını genel dağıtım haricinde de götürmektedirler. Gıda paketleri içeriği acil ihtiyaç listesinde bulunmaktadır. Kobanê Kriz Koordinasyonu haricinde, Hayata Destek Derneği ve Concern gibi çeşitli uluslar arası STK’lar, ve AFAD da gıda paketi dağıtımı yapmaktadır. Ancak gıda paketlerinin içerisindeki miktarlar genellikle Kobanê’li ailelere bir ay yetecek ölçüde olamamaktadır. Bunun bir sebebi ailelerin geniş olmasıdır. Bir başka sebebi ise, örneğin un söz konusu olduğunda, insanların unla devamlı olarak ekmek de yaptıkları göz önüne alınmadığından, veya alınamadağından pakete konulan miktarın az (STK
paketlerinde 5 kg, Kobanê Kriz Koordinasyonu paketlerinde 10 kg) olmasıdır. Mahalle ve köylerin aksine çadır kentlerde kuru gıda dağıtımı yapılmamaktadır. Bunun sebebi, çadırlarda insanların kendilerinin pişirmesini sağlayacak ocak veya tüp dağıtımı yapılmamış olmasıdır; ancak ailelerin kendi çabalarıyla tüp aldıkları gözlemlenmiştir.
Bu da aslında ciddi bir yangın riski oluşturmaktadır. AFAD’dan talep edilmiş olmasına 10 rağmen çadır kentlere yangın tüpü getirilmemiştir. Yalnızca Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nin verdiği toplam 30 yangın tüpü bulunmaktadır. Bu da çadır kent başına 5-6 yangın tüpü düşmesi anlamına gelir, ve ciddi anlamda yetersizdir.
Çadır kentlerde beslenme ihtiyacı Urfa Büyükşehir Belediyesi, Van Belediyesi’nin Aş Evi ve Kızılay tarafından yapılan hazır yemek dağıtımları ile karşılanmaktadır. Van Aş Evi’nin kullandığı malzeme dışarıdan Suruç’a gelen yardımların ulaştığı Belediye Garajı’ndan temin edilmektedir. Her öğün verilen yemek neredeyse aynı olmakla beraber, çorba, makarna veya bulgur, ve nohut veya kuru fasülye haricinde bir gıda dağıtımı olmamaktadır. Bu, özellikle hamile kadınlarda ve çocuklarda ciddi beslenme bozukluklarına yol açmakta, kış koşullarına karşı dirençlerini azaltmakta, ishale sebep olmakta ve annelerin sütünün kesilmesinde bir etken haline gelmektedir.
Suruç’a ulaşan yüklü bir miktar kahvaltılık malzeme tüm çadır kentlere dağıtılmak üzere içinde şeker, zeytin, peynir, reçel, bal ve tereyağı olan paketlere ayrılmış ve 8 Aralık Pazartesi ile başlayan hafta içerisinde dağıtılmıştır. Bu çadır kentlerde yapılan ilk genel kahvaltılık malzeme dağıtımı olmuştur; ancak 1 aileye 1 öğün yetecek malzeme verilebilmiştir. Aynı şekilde mahalle ve köylere aylık kuru gıda dağıtımı sırasında
kahvaltılık da verilmektedir; ancak miktar yetersizdir. Böyle bir dağıtımın süreklileştirilebilmesi beslenme durumu açısından çok önemlidir.
Hem Belediye Garajı’ndan, hem Avesta Düğün Salonu deposundan çadır kentlere haftalık çocuk maması dağıtımı da yapılmaktadır. Çadır kentlerin tümünün kendi depoları bulunmaktadır. Buralarda gelen mama artarsa stoklanıp acil ihtiyaç halinde dağıtılmaktadır. Ancak, annelerin büyük çoğunluğu sütten kesilmiş olduğu için ihtiyaç çok büyüktür, çocuk maması sürekli tükenmektedir. Özellikle Kader Ortakaya Çadır Kenti’nde, son kurulan çadır kent olduğu için, ve çocuk sayısı çok fazla olduğu için yeterli mama dağıtılamamıştır. Suruç’ta ağırlıklı ihtiyaç 1 ve 2. grup mama içindir; ancak bu şekilde hazır mama tüketimi ile ihtiyaca yetişilemeyeceği açıktır.
Durumun iyileşmesi için çadır kentlerde mama mutfakları kurulup, 6. aydan sonra burada hazırlanacak meyve ve sebze pürelerine ağırlık verilmesi düşünülmektedir; ancak bu mutfaklar için de kaynak gerekmektedir. Bunun dışında hazır mamanın nasıl hazırlanması ve kaç yaş aralıklarında kullanılması gerektiği ile ilgili bir eğitim çalışması da şarttır. Çadır kentlere aylık hijyen malzemesi ve bebek kiti Danimarka Mülteci Konseyi
tarafından dağıtılmaktadır. Ancak bu bebek kitlerinde de çocuk maması bulunmamaktadır. Bunun sebebi, tüm uluslar arası STK’ların, Dünya Sağlık Örgütü standartları sebebiyle anne sütüyle beslenmeyi teşvik etmeleri, ve çocuk maması dağıtımı yapamamalarıdır. Ancak hamile kadınların ve annelerin de çok kötü beslendiği,
kadınların çok fazla doğum yaptığı ve savaş psikolojisinin yaşandığı bu ortamda anne sütüyle beslenme çoğunlukla mümkün olamamaktadır. Çadır kentlerde çeşitli meyve (portakal ve mandalina) ve yumurta dağıtımları da yapılmıştır. Sonuncusu, Türkiye Kiliseler Birliği’nin getirdiği 4 ton mandalina ve 11000
yumurta olmuştur, ve Kiliseler Birliği bu dağıtımı haftalık şekilde süreklileştirmeyi 11 düşünmektedir. Ancak yine de çadır kentlerde yaşayanların özellikle protein, demir, ve vitamin konusunda ciddi eksiği bulunmaktadır.
b. Sağlık
Sağlık alanındaki çalışmayı DTK Sağlık Meclisi ve Sağlık Emekçileri Sendikası’ndan oluşan bir koordinasyon dönüşümlü şekilde yürütmektedir. Bu koordinasyon sağlık ihtiyacı açısından çadır kentlere yoğunlaşmıştır, bunun dışında kalan mahalle ve köylere genel olarak yetişilememektedir. Çadır kent nüfusunun büyük çoğunluğu Göç İdaresi Başkanlığı’na kaydını yaptırmıştır. Bu kayıttan AFAD kaydı olarak bahsedilmektedir. Kaydı olanlar hastanelerde sağlık hizmetlerinden yararlanabilmektedirler. Ancak, Suruç Devlet Hastanesi’nin kaynakları gerçekten çok sınırlıdır. İlaç için hastanede doktorların yazdığı reçetelerle eczanelerden ilaç alımı yapılabilmektedir, ancak çoğu Kobanê’linin buradaki %20 komisyonu ödeme durumu olmadığı için zorluk yaşanmaktadır. Bazı eczaneler bir süre parasız ilaç da sunmuşlardır; ancak bu onların da kapasitesini zorlamaktadır.
Bu konuda bir adım atılması gerekmektedir. DTK ve SES’in oluşturduğu Sağlık Koordinasyonu’na dışarıdan
ilaç yardımı ulaşmaktadır; ancak bu yardım kronik hastaları devamlı karşılamaya yeterli olacak durumda değildir. Bunun dışında, koordinasyonun sağlığa yaklaşımının ilaç tüketimini azaltmaya yönelik olduğunu da vurgulamak gerekir.
Sağlık koordinasyonunun ihtiyaç olarak yayımladığı listede oral kontraseptif, yani doğum kontrol hapı da bulunmaktadır. Bu konuda yöntem bulmak konusunda ciddi bir sıkıntı yaşanmaktadır. Kadınlar hem çok fazla, ve üst üste doğum yapmakta, hem de savaştan kaçarak geldikleri Suruç’ta, çadır kent, mahalle ve köylerde çocuklara bakacak koşulları bulunmamaktadır. Ancak, doğum kontrol için sürekli kullanmaları gereken hap
fazla pahalıdır. Öte yandan, istenmeyen hamilelik yaşandığında Kobanê’li kadınlar için kürtaj mümkün olamamaktadır. Bu, sağlık alanında acilen çözülmesi gereken bir sorundur.
Çadır kentlerde suyun klorlanması Toplum Sağlık Merkezi tarafından yapılmaktadır; ancak bu konuda yeterince hızlı davranılmamaktadır. Kader Ortakaya çadır kentine su deposu kurulalı 2 hafta, çadır kente su geleli 10 gün olmuştur, ancak henüz düzenli klorlama yapılmamaktadır. Su kuyudan geldiği için temiz olduğu varsayılmış, günde 5 kere dolup boşalan depolara üç günde bir klor tableti atma yöntemi uygulanmıştır. Suda
herhangi bir hastalık olduğunda bu çadır kent nüfusu için ciddi risk taşımaktadır, ancak hala otomatik klorlama cihazı takılmamıştır. Gebe ve yenidoğan yoğunluğu haricinde Kobanê’liler arasında engelli olma durumu da
çok yaygındır. Dolayısıyla hem çadır kentlerde hem çadır kent dışında tekerlekli sandalye ve değnek ihtiyacı çok olduğu gibi, fiziksel rehabilitasyon da ciddi bir gerekliliktir. Bunun dışında, psikolojik destek alanında kapsamlı bir çalışma da henüz yapılmamıştır.
Tüm çadır kentlerde Sağlık Koordinasyonu ve birlikte çalıştığı 3 aile hekimi aşılama çalışması yapmışlardır. Arîn Mirxan ve Kader Ortakaya çadır kentlerinde Sağlık Koordinasyonu’nun kendi revirleri bulunmakta ve hizmet vermektedir. Bunun dışında Sağlık Koordinasyonu tüm çadır kentlerde amatör sağlıkçılar yetiştirme çalışması yapmıştır. Sokak sokak çadır kentlerde yaşayan kadınlarla birlikte çalışılmış, sağlık alanında çadır kentlerde birincil müdahaleyi yapmaları ve önleyici sağlık tedbirlerini almaları, yaygınlaştırmaları konusunda onlara inisiyatif verilmiştir. Böylece revir ve hastaneye gidiş ihtiyacı ciddi oranda azaltılmış, halkın kendi kendine yetmesi konusunda önemli bir adım atılmıştır.
Bu tarz bir çalışma aynı zamanda çadır kentte yaşayanları psikolojik açıdan da güçlendirmektedir. Çadır kentlerde yaşayanlar için Urfa Büyükşehir Belediyesi’nin hastaneye servis hizmeti bulunmaktadır. Ancak çok ciddi aksamalar yaşanmakta, servis çoğunlukla gelmemektedir. Bunun dışında, özellikle köylerde yaşayan Kobanê’liler için hastaneye ulaşım ciddi bir sorundur. Buralarda aile hekimleri üzerinden düzenli sağlık takibi gerekli olmasına rağmen yapılmamaktadır. Gebe, yenidoğan ve kronik hasta takibi açısından ciddi eksiklik bulunmaktadır. Hem mahalle, hem çadır kent, hem de köylerdeki gebelerin ve yenidoğanların sağlıklı takibi yapılabilmesi için bu konuda aile hekimlerinin düzenli çalışması, bir Anne-Çocuk Sağlık Merkezi kurulması şarttır. Böyle bir merkez aynı zamanda doğum kontrol ve aile planlaması hizmeti de sunabilmelidir.
Çadır kentlerdeki kronik hastalarda International Medical Corps (IMC) adlı uluslar arası bir STK’nın Urfa ve Nizip’te açtığı PHC adlı ayakta tedavi kliniklerine her hafta toplam dört gün yollanmaktadır. Urfa PHC’de bu hizmet bir ayı biraz aşkın bir süreden beri verilmektedir. Nizip PHC’de ise 15 Aralık ile başlayan bu hafta içerisinde başlamıştır.
Mahalle ve köyler bu açıdan çadır kentlerden daha zor alanlardır. Kadınlar çoğunlukla kaldıkları yerlerde doğum yapmaktadırlar. Buralar bazen inşaat ve ambarlar da olabilmektedir. Bu durum ciddi sıkıntılara yol açmaktadır. Bunun dışında, örneğin yakın zamanda bir taziye evinde çocuklarda kanlı ishal vakası görülmüştür. Kısacası, özellikle hamile kadınlarla ve çocuklarla daha kapsamlı ve sürekli bir biçimde ilgilenmek
gerekmektedir. Şimdilik sadece acil durumda hastaneye götürme şeklinde bir çalışma yapılabilmektedir. Özellikle mahalle ve köyler için, ulaşımı sağlayabilecek araçlara da sahip olan bir Anne Çocuk Şağlık merkezi kurulması ve aile hekimleri tarafından düzenli takip yapılması şarttır. Bu, gönüllü mekanizmaları aşan bir çalışma gerektirmektedir.
c. Hijyen ve Su Sanitasyon
Çadır kentlerde tuvalet ve banyo kurulumu genellikle Hayata Destek Derneği, Concern ve International Medical Corps adlı üç uluslar arası STK tarafında yapılmıştır. Bu tuvaletlerin altyapısı ve bakımı konusunda bu STKlar ile Suruç Belediye’si ortak faaliyet yürütmektedir; ancak şimdilik ağırlık STK’ların üzerindedir. STKlar kurdukları bu yapılar için haftalık temizlik malzemesi tedariği de yapmaktadırlar. Suphi Nejat Ağırnaslı çadır kentinde 24 tuvalet, 16 banyo vardır. Ancak sıcak su veya çamaşırhane bulunmamaktadır. Su ihtiyacı için yandaki Rojava çadır kenti’nin su depoları ortak kullanılmakta, itfaiyeden su getirme yöntemiyle karşılanmaktadır. Ancak bazı durumlarda su geç gelince saatlerle su olmadığı olabilmektedir. Rojava çadır kentinde toplamda 49 tuvalet, 28 banyo vardır ve sıcak su bulunmaktadır. Kobani çadır kentinde 32 tuvalet 15 banyo bulunmaktadır. Hem sıcak, hem soğuk su depo sayısı tüketimi karşılamamaktadır. Bunun dışında drenaj konusu sıkıntılıdır. Borularda tıkanma ve boru patlaması yaşanmaktadır. Arîn Mirxan çadır kentinde de 49 tuvalet bulunmaktadır.
Suphi Nejat ve Kader Ortakaya çadır kentleri hariç banyolarda sıcak su vardır. Kader Ortakaya’da toplam 48 tuvalet ve 14 banyo konteynırlarda bulunmaktadır. 135 tuvalet 45 banyoluk da bir briket yapı vardır. Ayrıca 40 tonluk 4 su deposu bulunmaktadır. Su kuyudan pompa ile sağlanmaktadır. Suyun klorlanması ile ilgili sıkıntı
vardır. Pompa için elektrik çekilmiştir, ancak Suruç’ta elektrik kesintisi olduğu zaman su kesilmektedir. Çadır kentte su ancak 15 gündür bulunmaktadır, ve sık sık sorun yaşanmıştır. Şimdiye kadar su olmadığından tuvaletlerin işleyişi de sıkıntılı olmuştur. Dolayısıyla çadır kentte ciddi bir açık alanda dışkı sorunu vardır, bu hastalık riski oluşturmaktadır. Şu anda Kobanê’lilerden oluşan temizlik komisyonu kurulmuş, tuvalet ve çevre temizliği dönüşümlü şekilde organize edilmeye başlanmıştır; ama hala sistem tam oturmamıştır. Bunun dışında çöp konteynırı eksiği de bulunduğundan genel bir çöp sorunu vardır. Çamaşır sularının dışarı dökülmesiyle oluşan su birikintileri de hastalık riski oluşturmaktadır.
Kader Ortakaya çadır kentinde yaşanan sorunlar diğerlerine oranla fazla olmasına rağmen genel bir hijyen sorununa da işaret edilmektedir. Yaşanan sıkıntılardan bir tanesi çadırlarda çamaşır yıkama sonucu çamaşır sularının çadır önlerine dökülmesi, ve bunların birikerek hastalık riski oluşturmasıdır. Çamaşır makinesi bulunan iki çadır kent Arîn Mirxan ve Kobani çadır kentleridir; ancak bunlar henüz faaliyete geçememiştir. Bunun sebebi hem organizasyon, hem de elektrik alt yapısı konusunda zorluk yaşanmasıdır. Bunlar dışında, Kader Ortakaya ve Arîn Mirxan çadır kentlerinde leğenle çamaşır yıkanabilecek sıcak su odaları kurulmuştur; bu yöntem şimdilik deneme aşamasındadır. Çamaşır suyu sorunu haricinde, tuvaletlerin bakımı, alan temizliğinin düzenli olarak sağlanması, çöp, vs. konularında eksiklikler çok ciddidir.
d. Eğitim
Eğitim alanında ayrı bir komisyon faaliyet göstermektedir. Çadırların kurulumu ve ihtiyaçlarının karşılanması bu komisyon tarafından Eğitim-sen ile birlikte yapılmaktadır; ancak öğretmenlerin tümü Kobanê’lidir. Yani, eğitim çadırlarları kurulduktan sonra yürütmesi Kobanê’lilerin kendisin tarafından sağlanmaktadır. Kader Ortakaya hariç çadır kentlerin tümünde 3-10 yaş arası eğitim verilmektedir. 3-6 yaş arasında kreş, 6-10 yaş arasında ise normal okul hizmeti sağlanmaktadır. Eğitimin tümü anadilde, yani Kürtçe’dir ve ağırlıklı olarak tarih ve sözel alanlardadır. Kader 14 Ortakaya çadır kentinde 3-6 yaş arası olan kreş henüz açılamamıştır. Okul açılmıştır, ancak sıra ve sandalye eksiği vardır. Hali hazırda mahalle ve köylerde eğitim çalışması bulunmamaktadır. Ancak gelen Kobanê’lilerden öğretmen olanlar ve eğitim çalışmasına katılabileceklerini bildirenler vardır. Yalnızca mekan ve olanakların oluşturulması gereklidir.
e. Kadın Çalışmaları
Bu alanda da henüz ne çadır kentlerde, ne de köy ve mahallelerde ciddi bir çalışma yürütülebilmiştir. Yalnızca Rojava çadır kentinde Mala Jinên Karker adlı bir Kadın Atölyesi bulunmaktadır. Filor tarafından başlatılmış olan bu çadırda Rojava çadır kentindeki kadınlar hem kendileri için kıyafet ihtiyacını karşılayacak bir üretim
içerisinde bulunmaktadırlar, hem Kobanê çadır kentindeki çocuklar için pijama yapmışlardır. Bu kadın atölyesi aynı zamanda kadınlar ve hatta çocuklar için bir psikososyal destek faaliyeti halindedir, çünkü böylece kadınlar elleriyle bir üretim yapabilmektedirler. Dolayısıyla böyle bir çadır her çadır kent için gereklilik olmasına rağmen yalnızca Rojava’da vardır, amaç yaygınlaştırılmasıdır; ancak bunun için malzeme yardımı ve çalışmayı yürütecek gönüllüler gereklidir. Rojava çadır kentinde ayrıca bir kadın meclisi de bulunmaktadır. Bu tür bir meclisleşme henüz kadınlar açısından öbür çadır kentlerde sağlanamamıştır.
Kadınların ihtiyaçlarının karşılanması konusunda da zorlanılmaktadır. Çadır kentlerde geçtiğimiz hafta (15 Aralık ile başlayan) içerisinde ilk kapsamlı kadın iç çamaşırı dağıtımı yapılmıştır. Bunun dışında hamile kıyafetleri alanında ihtiyaca cevap vermek için yeni yeni adımlar atılmaya başlanmıştır. Tüm çadır kentlerde, mahalle ve köylerde sürekli yenidoğan için beşik ve çocuk maması sorunu bulunmaktadır. Bunun için mahalleler özelinde yalnızca kadınlardan oluşan (hem Kobanê’li hem Suruç’lu kadınlar) bir dağıtım komisyonu kurulmuştur; çocuk ve kadın ihtiyaçlarının sürekli dağıtımını bu komisyon sağlayacaktır. Bunun dışında sağlık alanında bahsedilmiş olan aile planlama ve doğum kontrol ihtiyacına, ve bunun için kadınları gidebilecekleri bir merkez ihtiyacına burada da değinmek gereklidir.
f. Kültür-Sanat Alanı
Çadır kentlerde eğitim çadırlarının yanısıra kültür çadırları veya alanları da bulunmaktadır. Bunların bir kısmında düzenli erbani ve saz eğitimi verilebilmektedir. Bunun dışında, dışarıdan gelen ekiplerin yürüttüğü çeşitli sanat çalışmaları bulunmaktadır. Bunlar, hem müzik hem de tiyatro alanında ve çadır kentlerde
yürütülmektedir. Özellikle yetişkinlere yönelik faaliyet konusunda açık daha fazladır. Rojava çadır kentinde devamlı bir tiyatro ekibi kurulmuş, düzenli olarak çalışmaya başlamıştır. Mahalle ve köylerde bu alanda bir faaliyet gösterilmemektedir.
g. Psikososyal Faaliyetler
Mahalle, köy ve çadır kentlerde insanlara kendilerini iyi hissettirecek faaliyetler alanında ciddi eksiklik bulunmaktadır. Rojava’daki Kadın Atölyesi, Sağlık Komisyonu’nun yürüttüğü amatör sağlıkçı çalışması, eğitim ve kreş çadırları ile kültür sanat etkinlikleri vardır. Danimarka Mülteci Konseyi de anne ve çocuklarla tüm çadır kentlerde bir çalışma yürütmektedir. Arîn Mirxan Çadır kentinde kendilerinin bir odası bulunmaktadır,
burada tüm çadır kentlerden 21 tane kadınla çocuklarla etkinlik yapmaları için bir atölye çalışması yürütmüşlerdir. Bu kadınlar kendi çadır kentlerindeki kreş alanlarında haftanın iki günü çocuklarla çeşitli oyunlar oynamaktadırlar. Böylece çadır kentlerde hem “çocuk alanları” oluşturulmakta, hem de bunun yürütmesinde çadır kentte yaşayan kadınlar aktifleştirildiği için onlar da psikolojik açıdan bir şekilde desteklenmektedirler. Ancak bunlar haricinde insanların kendine bakımına yardımcı olacak, örneğin saç kesim
vs. gibi faaliyetler yürütülmemektedir. 10 yaşa kadar çocuklar için eğitim faaliyeti vardır, ama 10 yaş üstü için katılabilecekleri, günlerini değerlendirebilecekleri, üretici olmalarını sağlayacak faaliyet yetersiz kalmaktadır.
h. Dağıtım
Gıda, gıda dışı ihtiyaç kalemleri (hijyen ve bebek setleri, mutfak setleri, sünger, battaniye), giyim (giysi ve ayakkabı) şeklinde yapılmaktadır. Bu üç alan haricinde soba dağıtımları ve çocuk alanında beşik ile çocuk maması dağıtımları bulunmaktadır. Gıda dağıtımı, beslenme bölümünde bahsedildiği üzere mahalle ve köylerde aylık yapılmaktadır. Bunun dışında kahvaltılık dağıtımları vardır. Şeker ve çay tüketimi çok
fazla olduğundan aylık dağıtım arasında mümkün oldukça bu malzemeler de (çadır kentleri de içerecek şekilde) verilmektedir. Hijyen malzemesi dağıtımı gıda ile birlikte yapılmaktadır.
Bebeklerin ihtiyaçları için mahallelerde kadınlardan oluşan bir komisyon kurulmuştur. 15 günde bir mama ve bez dağıtımı planlanacaktır.
Soba ve döşek ihtiyaca göre tespiti yapılıp mahalle ve köylere dağıtılmaktadır. 13 Aralıktan beri sobası olmayana soba dağıtımı başlamıştır. Giysi ve ayakkabı kapsamlı bir şekilde köy ve mahallelere hiç dağıtılmamıştır. 20
Aralık’taki gıda dağıtımıyla birlikte giysi dağıtımı da başlamıştır. Koordinasyon haricinde Hayata Destek Derneği 18 yaş altı çocuklara köylerde kışlık giyim malzemesi dağıtmaya başlamıştır. Danimarka Mülteci Konseyi çadır kentlerde 3-16 yaş arası için mont ve bot dağıtımı yapmaktadır, ve çadır kentler bittikten sonra aynı dağıtıma mahallelerde de başlayacaktır. Ayrıca Concern adlı STK da yetişkin kıyafeti dağıtımı planlamaktadır.
5. Eksikler hakkında Öneriler
a. Külünçe’deki Çadır Kentin acil tamamlanıp oraya insanların yerleşimi önünde
engellerin kaldırılması
b. Kader Ortakaya ve Suphi Nejat Ağırnaslı Çadır Kenti’ndeki elektrik sorununun
çözülmesi, ısınma sağlanabilmesi
c. Öncelikle çadır kentlerde, sonra da mahalle ve köylerde mama mutfakları
kurulması, böylece 6 aydan sonra hazır mama kullanımının en aza
indirgenmesi
d. Düzenli çocuk maması yardımına ulaşılması
e. Sağlık Bakanlığı’nın gebe ve çocuk sağlığı konusunda kapsamlı bir çalışma
yürütüp bir merkez kurması, burada yeni doğan takibinin de yapılması;
ayrıca, çadır kentlerde yapılan aşılama çalışmasının mahalle ve köyleri de
içerecek şekilde genişletilmesi
f. Çadır kentlerde dağıtılan yemeği yarattığı beslenme sorunun bir an önce
çözülmesi. Günlük süt ve yumurta sağlanarak protein ihtiyacının giderilmesi,
haftalık taze sebze ve meyve de sunulabilmesinin sağlanması.
g. Tüm çadır kentlere, hatta mahalle ve köylere de kadın atölyeleri kurularak
üretime katılmalarının sağlanması, giysi ihtiyacının böylece karşılanması.
h. Herkese iç çamaşırı ve kışlık ayakkabı ile çorap dağıtımı yapılabilmesi
i. Yangın tüplerinin acilen sağlanması
6. AFAD’a Öneriler
a. Uluslararası Sivil Toplum ve Yardım Kuruluşlarının Suruç Belediye’sine veya
buradaki STK’lara gönderdiği yardımların, ve bu alanlarda yaptığı
çalışmalarda zorluk çıkarılmaması ve engelleme yapılmaması
b. Sınırdan geçerek Kobanê’ye giden yardımların yavaşlatılmaması ve
engellenmemesi
c. Mürşitpınar Sınır Kapısı’nın acilen gümrük kapısı statüsüne kavuşturulması
d. Suruç’ta çadır kent, merkez mahalle ve köylerde yaşayan Kobanê’lilerin AFAD
kayıtlarına devam edilmesi, tamamlanması ve herkesin sağlık hizmetlerinden
yararlanmasının sağlanması
e. Suruç Belediye’sinin çadır kentlerinde de AFAD’ın gıda ve gıda dışı ihtiyaç
kalemleri konusunda yardım çalışmasına dahil olması