ABD Başkanı Donald Trump, İsrail Başbakanı Netanyahu ile birlikte Gazze’deki savaşın sonlandırılması için 20 maddelik bir “barış planı” açıkladı. Plan; rehinelerin serbest bırakılmasını, Gazze’nin yeniden inşasını, uluslararası denetim altında geçici bir yönetim kurulmasını ve Hamas’ın silahsızlandırılmasını içeriyor.
Trump, planın kabul edilmemesi halinde İsrail’in “işini bitireceğini” söyleyerek açık bir askeri tehditte bulundu.
Kimler destek verdi?
Plan, Batılı ve Arap ülkelerinden geniş destek aldı. Bununla birlikte İsrail içinde dahi planın uygulanabilirliğine dair şüpheler dillendiriliyor. Netanyahu planı kabul ettiğini duyurdu ama “İsrail’in güvenliği” için bazı şartlar koydu.
Arap ve Müslüman ülkelerinden Mısır, Ürdün, Suudi Arabistan, Katar, BAE, Türkiye, Endonezya ve Pakistan Dışişleri Bakanları yaptıkları ortak açıklamada planı “yapıcı bir çaba” olarak selamladı.
Fransa Cumhurbaşkanı Macron ile İngiltere Başbakanı Starmer olumlu mesajlar verdi; Avrupa Birliği planı “kalıcı barışa yönelik adım” diye niteledi.
Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas yönetimi, planda insani yardımlar ve yeniden inşa vurgusuna dikkat çekerek olumlu bir yaklaşım sergiledi.
Hamas’ın ilk tepkisi
Hamas ise planı “Filistin halkının iradesini hiçe sayan” bir girişim olarak nitelendirdi. Grup, özellikle silahsızlandırma ve dışarıdan dayatılan geçici yönetim maddelerine itiraz etti.
Al Jazeera’ye konuşan Hamas’ın üst düzey isimlerinden Mahmud Mardavi, kendilerine henüz yazılı bir planın ulaşmadığını belirtti. Mardavi, “Şu ana kadar Trump’ın açıkladığı metin bize resmi olarak iletilmiş değil” dedi. Mardawi, “Plan bizimle istişare edilmeden hazırlandı. Filistin’in kaderini Filistinliler belirler” açıklamasında bulundu.
Mardavi, basına yansıyan plan maddelerinin Hamas’ın beklentilerinden çok İsrail’in taleplerine yakın olduğunu ifade ederek, “Yayımlanan maddeler, Filistin halkının haklarını güvence altına almaktan çok, İsrail’in bakış açısını yansıtıyor” ifadelerini kullandı.
Buna rağmen Hamas sözcüleri, plânı “iyi niyetle inceleyeceklerini” ifade ederek tamamen kapıyı kapatmadı.
Ne anlama geliyor?
Trump’ın planı, geniş diplomatik destek sayesinde masada güçlü görünüyor. Ancak Hamas’ın katılımı olmadan planın sahada uygulanabilirliği yok denecek kadar düşük.
Trump’ın tehditkâr söylemleri, barıştan çok askeri baskıyı öne çıkarırken “silahsızlandırma” ve “dış yönetim” maddeleri, Gazze’nin özerkliğini sınırlayıcı bulunuyor.
Dolayısıyla plan, bir yandan uluslararası arenada diplomatik destek toplarken, diğer yandan Gazze’de yaşayan halkın iradesiyle çeliştiği ölçüde kırılgan görünüyor.
Trump’ın açıkladığı 20 maddelik Gazze planı şöyleydi
- Gazze, radikalleşmeden arındırılacak ve bölgesine tehdit oluşturmayacak bir yapıya kavuşturulacak.
- Gazze’nin yeniden inşası, doğrudan halkın yararına olacak şekilde gerçekleştirilecek.
- Taraflar kabul ederse savaş hemen sona erecek; İsrail güçleri rehinelerin iadesi için belirlenmiş bir hatta çekilecek.
- İsrail’in kabulünden sonraki 72 saat içinde tüm rehineler —sağ ya da yaşamını yitirmiş— iade edilecek.
- Rehineler iade edildikten sonra İsrail, 250 müebbet hapis cezası almış mahkûmu ve 1.700 Gazzeli tutukluyu serbest bırakacak.
- Silahsızlanmayı kabul eden Hamas mensuplarına af uygulanacak; isteyenler Gazze’den ayrılabilecek.
- Plan kabul edildiğinde Gazze’ye acil insani yardım tam kapasiteyle ulaştırılacak.
- Yardımlar, BM ve Kızılhaç gibi uluslararası kuruluşlar aracılığıyla dağıtılacak; Rafah sınır kapısı yeniden açılacak.
- Gazze, geçici ve teknik nitelikli bir Filistin komitesi tarafından yönetilecek; bu yapı uluslararası bir barış kurulunun gözetiminde olacak.
- Yeniden inşa süreci için uzman paneller oluşturulacak; yatırım ve kalkınma projeleri başlatılacak.
- Gazze’de özel bir ekonomik bölge kurulacak ve ticari kolaylıklar sağlanacak.
- Hiç kimse Gazze’den zorla çıkarılmayacak; isteyen gidip geri dönebilecek.
- Hamas ve diğer silahlı gruplar, doğrudan ya da dolaylı şekilde Gazze yönetimine katılamayacak; tüm askeri altyapılar ortadan kaldırılacak.
- Silahsızlanma süreci bağımsız gözlemciler eşliğinde yürütülecek; silahlar imha edilecek ve yeniden üretim engellenecek.
- Bölgesel aktörler, Hamas’ın taahhütlerine uyumunu garanti edecek; yeni Gazze komşularına tehdit olmayacak.
- ABD ve bölgesel ortaklarla birlikte geçici bir Uluslararası İstikrar Gücü kurulacak; bu güç Filistinli polisle koordinasyon içinde çalışacak.
- İsrail, Gazze’yi işgal etmeyecek ya da ilhak etmeyecek; uluslararası güç yerleştikten sonra İsrail kuvvetleri aşamalı olarak çekilecek.
- Plan reddedilirse, plan Hamas’ın kontrolü dışında kalan bölgelerde uygulanmaya devam edecek.
- İnançlararası diyalog süreci başlatılacak; barış ve hoşgörü kültürü yaygınlaştırılacak.
- Yeniden inşa ilerledikçe ve Filistin Yönetimi reformlarını tamamladıkça, Filistin halkının kendi geleceğini belirleme hakkına yönelik adımlar atılacak.